Hydrofitowa oczyszczalnia ścieków na obszarze Natura 2000

Oczyszczanie ścieków, w szczególności na terenach wiejskich o charakterystycznej, rozproszonej zabudowie, wiąże się z dużymi wyzwaniami. Szacuje się, że bez oczyszczenia do środowiska trafia stamtąd ponad 300 mln m³ ścieków rocznie. Dlatego gminy poszukują rozwiązań, które mogą zapewnić efektywne i ekologiczne ich oczyszczanie. Jednym ze sposobów są hydrofitowe oczyszczalnie ścieków, które odwzorowują procesy naturalnie zachodzące na bagnach i torfowiskach. Jedna z nich powstaje właśnie w Wyśmierzycach. To druga tej wielkości instalacja w województwie mazowieckim, a trzecia w kraju.

Oczyszczalnia hydrofitowa jest rozwiązaniem, które pozwala na ekologiczne oczyszczanie ścieków, bo naśladuje naturalne procesy, które zachodzą na bagnach i torfowiskach. Mikroorganizmy redukują substancje biogenne i organiczne, a rośliny wspomagają proces usuwania zanieczyszczeń przez doprowadzanie tlenu z atmosfery. Odwzorowanie naturalnych zjawisk w ściśle kontrolowanych warunkach sprawia, że oczyszczalnie hydrofitowe są przyjazne dla środowiska, a jednocześnie odporne na wahania ilości dopływających ścieków.

– Zasadniczą część oczyszczalni hydrofitowych (Constructed Wetland) stanowią kilkuset metrowe filtry wyłożone folią, która zapewnia szczelność instalacji. Na dnie rozłożone są rury drenażu zbiorczego, które przykrywa warstwa drobnego kruszywa. Na powierzchni znajdują się rury drenażu rozprowadzającego oraz roślinność wodolubna np. trzcina pospolita. Ścieki, poprzez drenaż rozprowadzający, zraszają warstwę kruszywa pokrytego biofilmem, który składa się z różnorodnych mikroorganizmów. Biofilm wykorzystuje ścieki jako źródło węgla i tym samym je oczyszcza – wyjaśnia działanie oczyszczalni hydrofitowej Łukasz Rodek, prezes firmy RDLS (spółka spin-off UW), która zaprojektowała i zbudowała taką oczyszczalnię w Wyśmierzycach w województwie mazowieckim. 

Tego typu rozwiązania są powszechnie stosowane na obszarach wiejskich m.in. we Francji, w Niemczech, we Włoszech, w Danii, Czechach czy Wielkiej Brytanii. Popularność zyskują stopniowo także w Polsce. Oczyszczalnia hydrofitowa nie wymaga, w przeciwieństwie do klasycznych oczyszczalni, sztucznego napowietrzania, mieszania czy dodawania chemii. Zużywa również znacznie mniej energii, nie wymaga dużego nakładu pracy ani wyspecjalizowanych pracowników. W dodatku nie wydziela uciążliwych zapachów i wygląda estetycznie. Na pierwszy rzut oka widać jedynie poletka porośnięte trzciną, które bardzo dobrze komponują się z otaczającą przyrodą. Oczyszczalnia w Wyśmierzycach zlokalizowana jest na obszarze Natura 2000 – terenie chronionego krajobrazu doliny Pilicy i jej dopływu – Drzewiczki.

– Czynnikiem, który ostatecznie zadecydował o wyborze tego typu rozwiązania przez władze gminy, były niskie koszty eksploatacyjne i możliwość rozbudowy oczyszczalni w przyszłości. Docelowo ma ona obsługiwać ponad 1000 osób i 90 m³ ścieków na dobę. Ponieważ tylko część gminy jest skanalizowana, do 30% oczyszczanych ścieków będą stanowiły nieczystości dowożone taborem asenizacyjnym. Tak wysoki współczynnik ścieków dowożonych to kolejna zaleta technologii hydrofitowej – powiedział burmistrz Wyśmierzyc, Wojciech Sępioł.

-– Przetarg na budowę oczyszczalni został ogłoszony jesienią 2022 r. W tamtym czasie gwałtownie rosnące ceny energii spędzały sen z powiek samorządowcom. Dlatego wybór oczyszczalni hydrofitowej był najlepszym rozwiązaniem. Finansowanie uzyskaliśmy z Rządowego Funduszu Polski Ład: Program Inwestycji Strategicznych, którego operatorem jest Bank Gospodarstwa Krajowego. Wyśmierzyce to mała gmina z relatywnie niskim budżetem, a pozyskane środki wymagały jedynie 5% wkładu własnego. Wierzę, że w przeciągu najbliższych 2-3 lat uda nam się pozyskać środki, które pozwolą nam wybudować kanalizację i rozbudować oczyszczalnię – dodał burmistrz Wyśmierzyc.

Największym wyzwaniem dla pracowników administracyjnych gminy, okazało się pozyskanie odpowiednich pozwoleń: wodno-prawnego oraz pozwolenia na budowę. Ze wsparciem przyszła firma RDLS, główny wykonawca instalacji w Wyśmierzycach. Współpraca realizowana była w wygodnym dla obu podmiotów modelu „Zaprojektuj i wybuduj”, która oferuje przeniesienie na wykonawcę formalności oraz odpowiedzialność za cały proces inwestycyjny.

– W formule „Zaprojektuj i wybuduj” mogliśmy opierać się na partnerskich relacjach z gminą. W przypadku „niespodzianek” na terenie budowy, szybciej możemy wprowadzać konieczne zmiany. Jeśli realizujemy kontrakt na postawie projektu, każdy błąd czy nieścisłość w projekcie musimy zgłosić, co stawia nas w kontrze do inwestora, może rodzić różne konflikty i powodować opóźnienia w realizacji – powiedział Łukasz Rodek z firmy RDLS

Projekt budowy ekologicznej oczyszczalni ścieków w technologii hydrofitowej, który uwzględniał zarówno potrzeby mieszkańców gminy, jak również ochronę bogactwa środowiska naturalnego Doliny Pilicy, został doceniony przez ekspertów. W listopadzie 2023 roku na Kongresie 3W, Gmina Wyśmierzyce i firma RDLS odebrały nagrodę 3W, za zajęcie pierwszego miejsca, w kategoriach: Nauka 3W i Administracja 3W.